Biologische ontwikkeling

Wanneer kinderen in hun tienerjaren komen, neemt het biologische rijpingsproces een groeiversnelling: toename in lengte, gewicht, skelet en spieren. Bij meisjes uit dit zich ook in een toename van vetweefsel. Deze aanzet tot natuurlijke rondingen bezorgt hen veel kopzorgen. 

Daarnaast vindt het seksueel rijpingsproces plaats. Dit komt tot uiting in de ontwikkeling van geslachtskenmerken: borstontwikkeling, pubaire beharing, ontwikkeling genitaliën, menarche en de spermarche. Omtrent deze seksuele rijpingskenmerken en dan voornamelijk omtrent de menarche hebben tienermeisjes veelal gemengde gevoelens. Enerzijds vinden ze het positief om 'vrouw' te zijn. Anderzijds ervaren ze de negatieve kantjes, met name de reële ongemakken en lichamelijke klachten. Voornamelijk vroegrijpe meisjes hebben heel wat negatieve gevoelens bij het seksuele rijpingsproces. De reactie van tienerjongens op hun seksueel rijpingsproces is eerder gemengd en veelal niet uitgesproken. Indien ze zich zorgen maken, gaat dit voornamelijk over de lengte van hun penis.

De verschillende stadia die je in je leven doorloopt hebben allemaal een andere invloed op je seksuele rijping en ervaring. Hieronder staan ze uitgelegt.

-De Baby

De baby ervaart geen erogene zones. Het aanraken van de huid is in feite één groot tastzintuig. In het eerste jaar is de mond gevoelig omdat de baby veel drinkt en de honger bevredigd wordt. In het tweede jaar krijgt het kind meer beheersing over zijn kringspier. Het al dan niet ophouden of laten lopen van de ontlasting geeft een prettig gevoel. Van hieruit zal bij de peuter en de kleuter het seksuele gevoel verder ontwikkeld worden doordat steeds meer plaatsen van het lichaam als gevoelig worden ervaren. Speciaal de erogene zones worden ontdekt

 -De Peuter

De peuter begint zijn seksuele gevoelens verder te ontwikkelen. Peuters zijn nog onbevangen en zonder argwaan worden geslachtsorganen bekeken en aangeraakt. Het kind ervaart dat als prettig, net als eten, drinken en slapen. Elk kind moet deze verkenningen kunnen uitvoeren om later op een gezonde wijze zijn seksuele ontwikkeling te kunnen vervolgen. Hier komen grote culturele verschillen naar voren ten opzichte van seksualiteit. Deze kunnen variëren van algehele openheid, alles moet kunnen, tot streng taboe. Beide benaderingen zijn af te raden. Een middenweg heeft de voorkeur

 -De Kleuter

De kleuter weet nu zeker dat hij een jongen of een meisje is. De verliefdheid op moeder houdt op. De jongen trouwt niet met zijn moeder maar met zijn vriendinnetje. Imitatiegedrag van vader of moeder wordt veel gezien. De jongen krijgt de goedkeuring van moeder als hij zijn vader imiteert. Moeder houdt immers van vader. Bij meisjes is dit omgekeerd ook het geval.

-Het schoolkind

Tot het zesde jaar spelen jongens en meisjes met elkaar. Vanaf tien jaar spelen jongens en meisjes gescheiden. Toch zoeken zij spelenderwijs contact door elkaar te plagen, te duwen en te trekken. Vanaf twaalf jaar verandert dit gedrag in kleine, flirtachtige plagerijen.

-Jongeren 12-14 jaar

Op deze leeftijd krijgen zij met lichamelijke veranderingen te maken en kunnen zij zich hierover onzeker gaan voelen. Zij vergelijken hun lichaam met leeftijdsgenootjes om te bekijken of het eigen lichaam normaal of afwijkend is. Het afwijken van de ideale norm van de leeftijdsgroep wat betreft lichaamsbouw, gelaatstrekken en lichamelijke prestaties kan een bron van ellende zijn. Soms gaat dit over onbelangrijke zaken als het hebben van krullen of stijl haar, een te grote neus etc. Hormonen spelen hier een rol en in korte tijd vormen zich beharing, het krijgen van borsten en het krijgen van de menstruatie.

-Pubers 14-17

Hierbij zie je dat een groep meiden en een groep jongens elkaar opzoeken. Dit gebeurt op een natuurlijke weg op school, of op een ongedwongen manier op een sportclub. In het uitgaansleven worden de leeftijdsgenoten van het andere geslacht meer doelbewust opgezocht. In het begin zullen sommigen zich eerst onzeker voelen over wat ze moeten eggen, of wat vind hij of zij van mij? Door de kunst van vrienden af te kijken en dit gedrag te imiteren zal men zich zekerder gaan voelen. Zo raken zij gewend om met elkaar om te gaan.

-Adolescent 18-21

Acceptatie van het seksueel rijpe lichaam. Zelfgerichtheid wordt minder en maakt meer plaats voor de ander. Wel blijven contacten nog gericht op seksuele aantrekkingskracht, maar ook op gezelligheid en het delen van interesses. Dit leidt tot meer diepgaande en betekenisvolle contacten en voelen zij zich meer betrokken bij het welzijn van anderen.

-Jong volwassenen

Zij zijn op zoek naar een vaste partner door behoefte aan diepgaande en langdurige bindingen. Deze vriendschappen zijn verbonden aan erotiek en seksualiteit. De relatie wordt intiemer en de band sterker. Het samengaan van twee identiteiten die zich verdiepen in elkaar waardoor de behoefte aan duurzaamheid en trouw toeneemt. De duurzame relatie leidt tot verantwoordelijkheid voor elkaar. men wil voor elkaar zorgen en lief en leed delen. Hierna kan een kinderwens ontstaan.

-Middelbare en vroege ouderdom

Op zich is er niets aan de hand. Toch kan door verminderde vitaliteit en verminderde testosteron bij mannen onzekerheid ontstaan tussen mannen en vrouwen op het gebied van de seksualiteit. Kinderen gaan het huis uit, de VUT leeftijd is in zicht en men zal zich aan allerlei nieuwe situaties moeten gaan aanpassen.

-Ouderdom

Ondanks verminderde vitaliteit en minder seksuele behoefte komt men de laatste tijd meer en meer tot de conclusie dat ook bejaarden nog steeds verliefd kunnen worden of blijven. Mensen die hun hele leven seksueel actief zijn geweest houden daar niet plotseling mee op. Veel ouderen zijn tot op hoge leeftijd net zo seksueel actief als jongeren dit zijn. Ouderen genieten ook puur lichamelijk van elkaar en hebben behoefte elkaar aan te raken. Alleen de maatschappij of hun kinderen staan hier soms wat kritisch tegenover.

Psychoseksuele ontwikkeling

De huidige generatie jongeren wordt geconfronteerd met de noodzaak tot het maken van individuele keuzen en beslissingen. Daarnaast vervroegt de biologische rijping enerzijds, maar werd de maatschappelijke status van de volwassenheid verlaat.

In de psychoseksuele ontwikkeling tijdens de adolescentie onderscheidt men 3 processen:

1. Ontwikkeling van de sekserol

De sekserol omvat het complex geheel van gedragingen geldend voor jongens en meisjes en is sterk onderhevig aan cultuur. Zo beseffen kinderen zeer snel wat binnen hun omgeving als mannelijk of vrouwelijk wordt gezien. De omgeving verwacht van jongens mannelijk gedrag en van meisjes vrouwelijk gedrag. Tijdens de adolescentie wordt het verschil tussen mannelijkheid en vrouwelijkheid zeer sterk. 

Verschillen tussen jongens en meisjes krijgen een grotere betekenis. De omgeving hecht als gevolg van onder meer de biologische veranderingen meer belang aan typisch mannelijk of vrouwelijk gedrag. Ouders, leeftijdgenoten, maar ook de school en de samenleving spelen hierbij een belangrijke rol.        

2. Denken, weten en doen 

Denken
Jongeren hebben in het algemeen een eerder conservatieve houding ten aanzien van seksualiteit. Seks behoort een intieme relatie toe en seks doe je met iemand die je graag ziet.
Weten
Wat de kennis van jongeren omtrent seksualiteit betreft, stellen we vast dat zij wel op de hoogte zijn van algemene zaken, maar dat zij nog steeds een tekort hebben aan basiskennis. Verontrustend is dat nog steeds veel mythes rond seksualiteit nog steeds gelden.
Doen
Wanneer we naar het seksueel gedrag van de huidige generatie jongeren kijken, stellen we een aantal belangrijke patronen vast. Voorbeelden van deze patronen vinden we in het toenaderingsgedrag, de seksuele carrière en de seriële monogamie.

• Toenaderingsgedrag is een zeer belangrijke bezigheid voor jongeren. Zij leren het van elkaar. Het stereotiep scenario is nog steeds: jongen benadert actief het afwachtend meisje.
• De seksuele carrière start gemiddeld op 12 jaar en loopt over een periode van 4 tot 6 jaar. Ze vertrekt vanuit minder intieme vormen van seksualiteit om te evolueren tot de meest intieme vormen van seksualiteit. Concreet verloopt deze stapsgewijze uitbreiding van het gedragsrepertorium als volgt: vasthouden van elkaars hand; oppervlakkig zoenen; tongzoenen; aanraken bedekte borsten; aanraken van blote borsten; betasten van elkaars geslachtsdelen; geslachtsdelen die elkaar naakt raken en tenslotte geslachtsgemeenschap.
• Het begrip vaste relatie heeft een welbepaalde betekenis voor jongeren. 'Vast' betekent immers dat men een intieme relatie heeft en dat er wederzijdse gevoelens en betrokkenheid zijn. Tijdens deze relatie blijft men trouw aan elkaar. Dit alles leidt er toe dat jongeren hun relatie na een aantal weken bijvoorbeeld als vast beschouwen.

3. Ontwikkeling van een partnervoorkeur: homoseksualiteit 

Veel jonge adolescenten hebben homoseksuele contacten. Dit betekent echter niet dat zij zich als homoseksueel beschouwen. Meestal verdwijnen de homoseksuele contacten eens de midden-adolescentie ingezet wordt. Ongeveer 10% van de jongeren blijft zich homoseksueel voelen. Sommigen behouden hun heteroseksuele contacten, anderen niet.

Het bewustwordingsproces kent 2 aspecten: de vage bewustwording (men heeft het gevoel dat men 'anders is dan anderen') en de duidelijke bewustwording (waarbinnen men zeker is van zijn seksuele voorkeur). Bij jongens treedt dit laatste aspect meestal rond de leeftijd van 14-15 jaar op, bij meisjes rond 16-17 jaar. Op de duidelijke bewustwording zijn er drie soorten reacties: